آسمانی ها

پادشاه جدید عربستان در اولین اظهارنظری که بعد از درگذشت ملک عبدالله داشت، تاکید کرد که مسیر او را ادامه خواهدداد. ملک سلمان 79 ساله، نه آن قدر جوان است که به فکر اصلاحات باشد و نه در شرایط حساس فعلی چنین سیاستی منطقی به نظر می رسد. با ظهور و اوج گیری غیر منتظره داعش و کاهش قیمت نفت، اولویت پادشاه جدید عربستان مقابله با تهدید داعش، حفظ انسجام ملی و تقویت رابطه با آمریکا به عنوان مهمترین متحد این کشور است.

ملک سلمان که در شبه جزیره به داشتن روابط نزدیک با آمریکا شهرت دارد، در سال های اخیر میانجی اختلافات کوچک و بزرگ میان ریاض و واشنگتن بوده و در اولین قدم به فکر حفظ موقعیت عربستان به عنوان مهمترین متحد آمریکا در خاورمیانه است.  با وجود این خاندان سلطنتی عربستان می دانند که دیر یا زود باید به فکر موج جدید تغییرات اجتماعی باشند که از راه می رسد. فرصتی است تا مدل حکومت و شرایط اقتصادی و اجتماعی این کشور را بررسی کنیم.

برادر جانشین برادر

برخلاف پادشاهی های اروپایی که سلطنت از پدر به پسر منتقل می شود، در عربستان انتقال سلطنت از برادر به برادر است. بعد از درگذشت ملک عبدالعزیز، بنیانگذار پادشاهی سعودی که همسران متعددی داشت، پادشاهی میان پسران او جا به جا شده. ملک سلمان برادر ناتنی ملک عبداله به شمار می رود و او مقرن بن عبدالعزیز، دیگر برادر ناتنی اش را به عنوان ولیعهد انتخاب کرده است. مقرن 70 ساله است و بعد از او قرار است نسل دوم شاهزاده های سعودی سلطنت را در اختیار بگیرند.

به انتخاب ملک سلمان، بعد از مقرن قرار است سلطنت به محمد بن نایف، برادرزاده اش برسد. او 55 ساله است و اولین نوه ملک عبدالعزیز خواهدبود که می تواند پادشاه عربستان شود. محمد بن نایف وزیر کشور فعلی عربستان است و به مبارزه با القاعده شهرت دارد، به طوری که سال 2009 از سوقصد این گروه تروریستی جان سالم به در برده است.

خانواده سلطنتی؛ یک طبقه اجتماعی

ملک عبدالعزیز حدود 50 پسر داشته و حالا تعداد شاهزاده ها به حدود 4000 نفر رسیده. تعداد اعاضی خانواده سلطنتی به قدری زیاد است که تقریبا می توان آنها را یک طبقه اجتماعی نامید. یک طبقه اجتماعی خاص که به لطف درآمد نفت، توان مالی بالایی دارند. آنها تملکات و ماشین های لوکس زیادی دارند و سفرهای پرخرجی ترتیب می دهند.
 

هرکدام از این شاهزاده ها (پسر و دختر) پول زیادی دریافت می کنند که حداقل آن ماهانه 15 هزار یورو است. آنها در تمام نقاط مهم کشور نفوذ دارند و بیشتر آنها به تجارت مشغولند. البته تمام آنها قدرت و ثروت یکسانی ندارند و معمولا جنگ قدرت زیادی در حل این اختلافات خانوادگی دارد و با شروع سلطنتش به نظر می رسد که بتواند اتحاد خوبی بین اعضای خاندان سلطنتی بوجود آورد.

نماد این شاهزاده های ثروتمند، ولید بن طلال است که او را پرنفوذترین تاجر خاورمیانه می نامند. حتی در سال 2013 از مجله فوربس به خاطر اینکه ثروت او را کمتر از آنچه هست محاسبه کرده، شکایت کرد. او مدعی بود که جایگاهش در فهرست ثروتمندان جهان رتبه واقعی اش نبوده است ثروت او 30 میلیارد دلار تخمین زده می شود. این در حالی است که حدود 25 درصد از جامعه با بیکاری مواجهند.

زندگی زنان چگونه است؟

آمار تحصیل زنان در عربستان بالاست و 56.6 درصد دانشجویان این کشور در سال 2011 را دختران تشکیل می دادند. البته آنها به سختی می توانند وارد بازار کار شوند و فقط 15 درصد شاغلان آنها را زنان تشکیل می دهند. آنها برای رفتن به محل کار، افتتاح حساب بانکی، سفر و معاینه پزشک باید همراه یک فرد محرم باشند. چند سال قبل دانشجویی که در دانشگاه دخترانه دچار ایست قلبی شده بود، به دلیل اینکه نگهبانان به آمبولانس اجازه ورود ندادند از دنیا رفت.
 

ممنوعیت رانندگی برای زنان یکی از قوانین پرسروصدای عربستان است. آنها برای جا به جایی با ماشین باید همراه همسر یا راننده باشند و به همین خاطر در محلات فروشگاه های کوچکی وجود دارد تا زنانی که راننده ندارند، بتوانند از آنجا خرید کنند. چند ماه پیش ویدیویی که از یک زن عربستانی در حال رانندگی منتشر شد، بارها بازنشر شد و زنانی که در حال رانندگی دیده شوند، با جرایم سنگینی روبرو شده اند. تنها حقی که به تازگی به آنها داده شده، شرکت در انتخابات است.

ملک عبدالله ا جازه رای دادن را برای زنان صادر کرد و این قانون قرار است از سال 2015 اجرا شود. زنان در عربستان مجبورند با «عبایا» (لباس محلی) از خانه خارج شوند. آنها به طور سنتی از عبایای مشکی استفاده می کنند، ولی به تازگی استفاده از عبایای رنگی هم در جده مرسوم شده که به تدریج به سایر شهرها هم  کشیده می شود. در میان زنان عربستانی صورت هم غالبا پوشانده می شود و رانندگان زنان را از روی کیف و کفش شان تشخیص می دهند. یکی از دغدغه های جدید، بالارفتن سن ازدواج در میان دختران عربستانی است و آنها به تازگی تمایل کمتری به ازدواج های اجباری نشان می دهند.

سفر، تفریح جوانان عربستانی

در کشوری با قوانین سفت و سخت که سینما هم وجود ندارد، جوانان تفریح زیادی ندارند و برای تجربه تمام چیزهایی که در کشورشان ممنوع است، به سفر می روند. یکی از خبرنگاران روزنامه الوطن می گوید: «جوانان برای فرار از دست ماموران و محدودیت های جامعه که باید برای هر حرکت شان جواب پس بدهند، به خارج از کشور فرار می کنند. آنها به جای رفتن به موزه یا مراکز فرهنگی به عیاشی می روند.
 

خانواده ها از تمام هوسرانی های پسران شان چشمپوشی می کنند، به شرطی که دور از خانه و کشورشان باشند.» خارجی هایی هم که برای کسب و کار به عربستان می روند، باید با قوانین این کشور زندگی کنند.

هر خارجی که به عربستان می رود، باید یک کفیل سعودی داشته باشد. خارجی ها معمولا ترجیح می دهند در مجتمع هایی در کنار یکدیگر زندگی کنند و به خاطر اختلافات فرهنگی به سختی می توانند با مردم بومی ارتباط برقرار کنند.